Արարատ լեռան անունը առաջին անգամ գրավոր աղբյուրներում հիշատակվել է մ. թ. ա. 7-րդ դարում (Աստվածաշունչ, Գիրք ծննդոց) և հետագայում ենթարկվել զանազան ստուգաբանությունների՝ Արայի լեռ, Արայի արատ, Հուրարտա, Հարա–հարա (Լերինք լերանց), Արիա–վարդա (Արեաց երկիր) և այլն։ Հնագույն աղբյուրներում հիշատակվում է որպես թագավորության, նահանգի, զորագնդի, գավառի, լեռան անուն։ Օտար մատենագիրները կոչել են «Արարատի լեռներ»,

«Արարատյան աշխարհի լեռներ», «Հայոց լեռներ»։ 

Ամերիկյան քրիստոնեական միսսիոներ Հարիսոն Գրեյ Օտիս Դուայթը 1856-ին գրում է, որ «Եվրոպայում հիմնականում կարծում են», թե Նոյյան տապանը նստել է Արարատ լեռան վրա։ Բրիտանացի պատմաբան և քաղաքագետ Ջեյմս Բրայսը, ընդունելով, որ Աստվածաշնչի հատվածը որ տապանը նստել է «մի լեռան վրա, որը գտնվում էր եբրայերենով Արարատ անվամբ հայտնի տարածքում կամ Հայաստանում», իր 1878 թվականի հոդվածում գրում է «միևնույն ժամանակ մեր լեռը Հայաստանի մյուս գագաթներից այնքան ավելի բարձր է և տեսանելի և ավելի աստվածային, որ ինչ-որ մեկը դժվար կասկածի, որ Աստվածաշնչի գրողը իր մտքին այլ լեռ է ունեցել»

Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմություն» գրքի մեջ, Խորենացին Մասիս անվանումը կապում է Հայկ նահապետի ծոռ՝ Ամասիա թագավորի անվան հետ, որը լեռն անվանել է իր անունով:

Բազմաթիվ  աշխատություններ են գրվել Արարատ լեռան անվան ծագուբնաբանության, Նոյի Արարատ լեռան վրա իջնելու մասին: Ակադեմիական քննարկումները բազմազան են: Հոգու քննարկումը մեկն է՝ Արարատը հայերի խորհրդանիշն է: 

Արարատի մարզում են տեղակայված Հայաստանի երկու մայրաքաղաքները: Դվին_ հիմնադրվել է Քրիստափոր Արշակունու կողմից մ.թ. 4-րդ դարի սկզբին՝ մոտ 335թ:Եղել է միջնադարի խոշորագույն քաղաքներից մեկը, ունեցել է ավելի քան 100000 բնակչություն: